Demencja
Demencja jest wspólnym terminem opisującym symptomy zmian neurodegeneracyjnych, u których podłoża leżą różne choroby i zaburzenia pracy mózgu. Do najczęstszych objawów należą m.in. problemy z pamięcią (zwłaszcza krótkoterminową), myśleniem – szczególnie abstrakcyjnym a także z komunikacją (powtarzanie się, zapominanie słów) oraz zaburzenia orientacji. Występować mogą też trudności w wykonywaniu dotychczas prostych czynności, wahania nastroju, zmiany osobowości, dezorientacja czy apatia połączona z utratą zainteresowań. Symptomy mogą mieć różne nasilenie i wpływ na zdolność codziennego funkcjonowania. Ryzyko powstawania zmian degeneracyjnych w obrębie mózgu nasila się z wiekiem, jednak rozwój demencji nie jest normalnym objawem starzenia się. Badania pokazują, że ok 60-80 proc. przypadków demencji to choroba Alzheimera.
Choroba Alzheimera
Charakteryzuje się nagromadzeniem w mózgu złogów białkowych, zawierających m.in. amyloid beta i białka tau (a także aktywne komórki odpornościowe i nadmiar wapnia) pomiędzy obumierającymi neuronami oraz w splątanych zmianach tkanki. Obecność tych białek wywołuje stan zapalny. Mózg traci nie tylko komórki nerwowe, ale również połączenia między nimi, a jego objętość ulega zmniejszeniu. Dzieje się jeszcze zanim pojawią się zauważalne symptomy choroby. Nadal nie jest jednak do końca wiadomo, co jest przyczyną, a co skutkiem problemu: czy to demencja powoduje obumieranie neuronów, czy to ich ubytek skutkuje rozwojem demencji.
Choroba Parkinsona
Choroba ta, powodująca m.in. zaburzenia kontroli motorycznej i mimowolne drżenie, wiąże się ze stopniowym niszczeniem w mózgu komórek wydzielających dopaminę, neuroprzekaźnika niezbędnego do zawiadywania ruchami. Chorobę Parkinsona rozwija się zwykle po 50. roku życia, charakteryzuje występowanie w tkance nerwowej tzw. ciał Lewy’ego – nieprawidłowych skupisk białek, zawierającymi m.in. alfa-synukleinę. Dolegliwości choroby mogą być poprzedzone depresją, zaburzeniami węchowymi i zaparciami, natomiast głównymi objawami zachorowania są zaburzenia ruchu, drżenie spoczynkowe, ślinotok oraz kłopoty z mówieniem. W Polsce z chorobą Parkinsona zmaga się ponad 80 tysięcy osób, jest jedną z najczęściej występujących chorób zwyrodnieniowych układu nerwowego.
Demencja – przyczyny
Demencja jest także częstym powikłaniem po udarze mózgu niedokrwiennym oraz po wylewie krwi do mózgu. Ryzyko demencji zwiększają także urazy głowy, zwłaszcza ze wstrząśnieniem mózgu. Dowiedziono na przykład, że prawdopodobieństwo rozwoju choroby Parkinsona poprzez zwiększoną produkcję ciał Lewy’ego zwiększają sporty kontaktowe, zwłaszcza boks, sztuki walki, hokej czy rugby. Innym czynnikiem predysponującym do rozwoju alzheimera lub innych form demencji są infekcje wirusowe, m.in. HIV oraz wirusem opryszczki. Styl życia wpływa także na prawdopodobieństwo wystąpienia demencji – zwiększa je zwłaszcza używanie tytoniu i alkoholu oraz uboga odżywczo dieta.
Zaburzenia lękowe u osób z demencją
Objawy lękowe są częstsze we wczesnych etapach otępienia – gdy osoba chora zauważa u siebie narastające trudności związane z pojawieniem się pierwszych objawów. Lęk oraz inne objawy nerwicowe często maskują wczesne stadium otępienia, a także może być jednym ze zwiastunów otępienia oraz może również występować jako jeden z objawów depresji. Obecność lęku obniża istotnie jakość życia chorego a także zwiększa umieralność wśród osób z otępieniem. Obecność lęku w demencjach powiązana jest z takimi czynnikami środowiskowymi jak nadmiar kontaktów społecznych, konfliktem między opiekunem a chorym oraz narażeniu na sytuacje zagrażające życiu. Ponadto pozbawienie chorego wszelkiej samodzielności, nadopiekuńczość może prowadzić do utraty pewności siebie i generowania lęku.
Zaburzenia nastroju
Depresja jest jednym z najczęstszych objawów psychicznych związanych z otępieniem. Objawy depresyjne występują aż u 40-50% chorych na chorobę Alzheimera. Depresja może czasami wyprzedzać pojawienie się objawów otępiennych i częściej występuje we wczesnym stadium choroby. W przebiegu depresji w chorobach otępiennych często spotykamy się z objawami, które mogą – często w znacznym stopniu – nasilać objawy otępienia oraz je pozorować.
Zaburzenia snu i rytmu dobowego
Osoby cierpiące na choroby otępienne często wykazują różnego typu zaburzenia snu takie jak: trudności w zasypianiu, wybudzanie w nocy, krótki sen. Jednym z najczęstszych dolegliwości jest jednak tak zwane odwrócenie rytmu dobowego: objawia się ono wzmożoną aktywnością występującą w nocy oraz sennością w dzień.
Zaburzenia osobowości i zachowania
Charakterystycznym na różnych etapach otępienia jest pojawienie się zaburzenia osobowości określane jako charakteropatia. Przybiera ona różne obrazy w zależności od miejsca występowania uszkodzeń mózgu chorego. W otępieniu czołowo-skroniowym pojawiają się objawy odhamowania oraz zaburzeń funkcjonowania społecznego. Natomiast w chorobie Alzheimera pojawia się apatia i drażliwość. Zaburzenia zachowania występują prawie u wszystkich chorych z otępieniem.
Zaburzenia myślenia i spostrzegania
Jednymi z najbardziej charakterystycznych dla otępienia zaburzeń są tak zwane zaburzenia toku myślenia, które występują pod postacią spowolnienia oraz rozkojarzenia. Występują także zaburzenia treści myślenia o typie urojeniowym.
Leczenie zaburzeń psychicznych w przebiegu otępienia
Leczenie zaburzeń psychicznych w chorobach otępiennych stanowi bardzo istotny element terapii. Wśród stosowanych leków wyróżniamy: przeciwdepresyjne, stabilizujące nastrój, przeciwlękowe i uspokajające, przeciwpsychotyczne, prokognitywne. Wobec tego leczenie psychofarmakologiczne osób z otępieniami i współwystępującymi zaburzeniami psychicznymi powinno uwzględniać:
- działanie leków w wieku podeszłym ulega zmianie – zwiększa się wrażliwość chorego na działania niepożądane i toksyczność substancji – bardzo istotny jest dobór odpowiednich leków oraz ich dawek ,
- osoby w wieku podeszłym często chorują na inne choroby oraz otrzymują liczne leki, między którymi mogą zachodzić interakcje,
- nawet nowoczesne leki, np. leki przeciwdepresyjne nowej generacji czy atypowe leki neuroleptyczne mogą wywoływać działania niepożądane.
- przestrzeganie zaleceń lekarskich, co może być szczególnie kłopotliwe u osób z zaburzeniami poznawczymi,
Poniżej link do wywiadu – O nadziejach na leczenie choroby Alzheimera i Parkinsona rozmawiamy z prof. Jarosławem Sławkiem, prezesem PTN.
https://www.medexpress.pl/prof-jaroslaw-slawek-alzheimer-i-parkinson-nadzieje-i-pilne-potrzeby/78390